In
the course of the first centuries of Christianity, Mary rose to the status of
almost a goddess, especially in popular devotion. No wonder that her birth must
also have been special. Indeed, her birth was also virginal. It is to some
extent a copy of Mary gettimg pregnant by the Holy Spirit, but the story of
Hanna at old age getting Samuel (1 Samuel 1:1-28), was also a model. This story
is form the beginning of Pseudo-Matthew, an apocryphal gospel, written in the
first quarter of the 7th century, but much of its material comes from the (Greek)
Gospel of James, written in the latter half of the second century. These and
other apocryphal gospels and acts are but little studied outside the world of
specialist. A pity, as they show us a Christianity outside official theology and
which influence reached far into mediaeval art and literature.
Pseudo-Matthew 1-4.1
1.1.
In diebus illis erat vir in Ierusalem nomine Ioachim de tribu Iuda. Hic
erat pastor ovium suarum, timens dominum in
simplicitate et bonitate sua. Cui nulla erat alia cura nisi gregum suorum, de quarum
fructibus alebat omnes timentes deum, et duplicia offerens in timore dei munera in doctrina
laborantibus iis qui ministrabant ei. Ergo sive in agnis sive in ovibus sive in lanis sive in
omnibus rebus suis quascumque possidere videbatur tres partes faciebat: unam
partem dabat orphanis, viduis et peregrinis atque pauperibus; alteram vero
partem dabat colentibus deum; tertiam partem sibi et omni domui suae
reservabat.
grex, grecis (m.): flock
alo alui
altum/alitum
(-ere): to nourish
munus muneris (n.): gift
in doctrina
laborantibus:
occupying themselves with (religious)
teachings. i.e. scribes and priests
qui ministrabant
ei: who served Him (God)
lana: wool
peregrinus: pilgrim
colo colui
cultum:
to serve
2.
Haec autem eo faciente multiplicabat et dominus greges suos ita ut non esset
homo similis illi in populo Israel. Hoc itaque inchoavit facere quindecim
annorum habens aetatem. Cum
esset viginti annorum, accepit Annam filiam Achar uxorem ex tribu sua, id est
de tribu Iuda, ex genere David. Cumque simul
permansissent per annos viginti, filios aut filias ex ea non habuit.
haec eo faciente: abl abs
inchoo (incoho): to start, begin
permaneo
permansi:
to wait, endure
2.1.
Factum est autem ut in diebus festis inter eos qui offerebant incensum domino
staret Ioachim munera sua parans in conspectu domini. Et accedens ad eum sacerdos nomine Ruben dixit: `Non tibi licet inter
sacrificia dei agentes consistere, quia non te benedixit deus ut daret tibi
germen in Israel.‘
Passus itaque verecundiam in conspectu populi abscessit
de templo domini plorans, et non est domi reversus, sed abiit ad pecora sua secum
ducens pastores in montes in longinqua terra, ita ut per quinque menses nullum
nuntium potuisset audire de eo Anna uxor eius.
accedo accessi: to come near,
approach
ut daret tibi
germen in Israel:
that he gave you offspring (germen –inis
, n.) in Israel
passus
verecundiam:
having suffered shame, ashamed
pecus pectoris (n,): cattle
lonquinquus: distant, far
away
2. Quae dum fleret in oratione sua et diceret: `Domine
Deus Israel fortissime, iam quia filios non dedisti mihi, virum et meum quare
tulisti a me? Ecce iam quinque menses sunt quod virum meum non vidi. Et nescio
ubi iam moratus sit; vel si mortuum scissem, sepulturam eius fecissem.’ Et dum nimis fleret, ingressa est in pomerium domus suae,
prosternens se in oratione, precesque coram domino fudit.
quae: Anna
dum: then
iam quia: because
already
et: also
moror moratus: to dwell
sepultura: grave, burial
pomerium: court, open
space at the entrance of a building
coram (+ abl.): in
front of
fundo fudi fusum: to pour out
Post
haec surgens ab oratione, elevans oculos ad deum vidit nidum passerum in arbore
lauri, et emisit vocem ad dominum cum gemitu et dixit: `Domine
Deus omnipotens, qui dedisti filios omni creaturae, bestiis et iumentis,
serpentibus et volucribus et piscibus, et gaudent omnes super filios suos, me
solam a benignitatis tuae dono excludis. Tu enim, deus, nosti cor meum, quia ab
initio coniugii mei hoc vovisse me confiteor, ut si tu Deus, dedisses mihi filium
aut filiam, obtulissem eos tibi in templo sancto tuo.’
nidus: nest
passer passeris (m.): sparrow
in arbore lauri: in a
laurel-tree
gemitus –us (m.): lament
iumentum: draught-cattle
hoc vovisse me
confiteor:
I confess that I have promised this
3.
Et dum ista diceret, subito ante faciem eius apparuit angelus domini dicens: `Noli
timere, Anna, quoniam in consilio dei est germen tuum: quod enim ex te natum
fuerit, erit in admiratione omnibus seculis usque in finem.‘ Et cum haec dixisset, ab oculis eius elapsus est. Illa autem timens et pavens quod vidisset talem visionem
et talem audivisset sermonem, demum ingressa in cubiculum iactavit se in lecto, quasi
existens mortua. Et
tota die ac nocte in tremore nimio ac oratione permansit.
elabor elapsus: to slip away,
disappear
demum: finally
4. Post haec vero vocavit ad se puellam suam et dixit ad
eam: `Vides me viduitate deceptam et in angustia positam; et tu ingredi ad me
noluisti?’
Tunc illa parvo murmure sic respondit dicens: `Si deus
conclusit uterum tuum et virum tuum a te abstulit, quid ego tibi factura sum?’ Hoc
audiens Anna, emittens vocem cum clamoribus flebat.
puella: maid
me viduitate
deceptam et in angustia positam: deceived by my widowhood an placed in
a dire situation
3.1. Eodem tempore apparuit quidam iuvenis in montibus
Ioachim,
ubi greges suos pascebat; dixitque ad eum: `Quare non
reverteris ad uxorem tuam?‘
Dixitque Ioachim: `Per viginti annos eam habui, et noluit
ex ea mihi deus dare filios. Ego ergo cum verecundia de templo domini exprobratus
exivi. Ut
quid revertar ad eam,semel abiectus et valde despectus? Hic ergo cum ovibus
meis ero: et quamdiu huius seculi deus mihi lucem concedere voluerit, per manus
puerorum meorum pauperibus et orphanis et deum colentibus suas partes libenter
tribuam.’
Ioachim: dative
pasco pavi
pastum:
to pasture
verecundia: shame
exprobro: to blame,
reproach
semel: once
valde: very much
despectus: scorned
quamdiu: as long as
puer: servant
suas partes: their fair
share
2. Et cum haec dixisset, respondit ei iuvenis: `Ego sum
angelus Dei, qui apparui hodie uxori tuae flenti et oranti, et consolatus sum
eam, quam scias ex semine tuo concepisse filiam, et tu nesciens reliquisti eam. Haec in templo dei erit,
et spiritus sanctus requiescet in ea: et beatitudo eius erit super omnes sanctas feminas, ita
ut nullus possit dicere aliquam ante eam similem ei fuisse, nec post eam
futuram in hoc seculo. Propterea descende de montibus et revertere ad coniugem
tuam, quam invenies habentem in utero: excitavit enim deus semen in ea de quo
gratias referas deo, et semen eius erit benedictum, et ipsa erit benedicta et
mater benedictionis aeternae constituetur.‘
consolor consolatus: to console,
comfort
habentem in
utero:
pregnant
excitavit semen: has brought
semen to life
3. Tunc adorans angelum Ioachim dixit ei: `Si inveni
coram te gratiam, sede modicum in tabernaculo meo et benedic servum tuum.‘ Dixitque
illi angelus: `Noli dicere te servum sed conservum unius enim servi domini
sumus. Sed et cibus meus invisibilis est, et potus meus a nullo mortali potest
videri. Ideo me rogare non debes ut intrem tabernaculum tuum; sed si quid mihi daturus eras, offer domino in
holocaustum.‘ Tunc Ioachim accepit agnum immaculatum, dixitque ad angelum: `Non
ausus essem domino holocaustum offerre nisi iussio tua daret mihi pontificium
offerendi.‘ Et dixit illi angelus: `Non ego te ad offerendum invitarem nisi
domini voluntatem cognovissem.‘ Cum autem offerret deo Ioachim sacrificium, simul angelus et odor sacrificii cum fumo perrexit ad
coelum.
tabernaculum: tent
conservus: fellow-slave
cibus: food
potus –us (m.): drink
daturus eras: you wanted to give
holocaustum: burnt-offering
audeo ausus: to dare
nisi iussio tua
daret mihi pontificium offerendi: unless by your command He (God) gives
me the priestly authority to offer
4.
Tunc Ioachim in faciem se prosternens ab hora diei sexta usque ad vesperam
iacuit in oratione. Videntes autem pueri ac
mercenarii eius qui cum eo erant, nescientes qua de causa iaceret, putabant eum
esse mortuum; et accedentes vix elevaverunt eum de terra. Quibus cum visionem
angeli enarrasset, nimio timore et admiratione impulsi eum hortabantur ut sine
mora visionem angeli perficeret et ad suam coniugem velocriter remearet. Cumque
Ioachim in animo suo evolvendo cogitaret si reverteretur an non, contigit ut
sopore gravaretur, et ecce angelus, qui ei vigilanti iam apparuerat, apparuit
ei in somnis dicens:
mercenarius: tradesman
vix: with difficulty
remeo: to return
evolvendo = evolvens pondering
contigit ut
sopore gravaretur:
it happened that he became heavy like in a sleep
vigilanti: when he was
awake
`Ego
sum angelus qui a deo custos tibi datus sum: descende securus et revertere ad
Annam, quia
misericordiae quas tu et Anna uxor tua fecistis in conspectu altissimi
recitatae sunt; vobisque
deus talem dabit fructum qualem ab initio nunquam habuerunt prophetae nec
sanctus aliquis nec habituri sunt.’ Cum autem Ioachim evigilasset a somno, omnes gregarios ad
se vocavit eisque somnium indicavit. Illi vero adoraverunt dominum et dixerunt ei
: `Vide ne ultra angeli dicta contemnas. Sed surge proficiscamur hinc, et
pascentes greges lento gradu redeamus.’
custos costodis (m.): guardian
misericordiae..recitatae
sunt:
the compassions have been mentioned
gregarius: herdsman
ultra : further
proficiscor profectus: to depart
hinc: from here
lento gradu: with easy pace
5. Qui cum spatio triginta dierum morando revertentes iam
prope essent,ecce angelus domini stanti Annae et oranti apparuit
dicens ei: `Vade ad portam quae dicitur porta aurea, et occurre viro tuo in
via, quia hodie ad te veniet.’ Illa ergo festinanter perrexit [ad eum] cum
puellis suis, et deprecando dominum stans in porta diu expectabat eum. Quae
enim nimia expectatione deficeret elevans oculos vidit procul Ioachim venientem
cum pecoribus; et occurrens illi ad collum eius se suspendit, agens gratias deo
et dicens:
spatio triginta
dierum morando
(= morantes) : tarrying during a
time of 30 days
prope: nearby
occurro occurri
occursum (+
dat.): to run to meet
festinanter: hastely
deprecando (= deprecans): praying
diu:
for a long time
nimia expectatione: due to waiting
for a long time
deficio defeci
defectum:
to become tired
procul: in the
distance
ad collum eius
se suspendit:
and hang her on his neck
`Vidua eram, et ecce iam non sum; sterilis eram, et ecce
iam concepi.’
Itaque
adorato domino domum sunt ingressi. Hoc audito factum
est gaudium magnum vicinis omnibus et notis eius, ita ut universa terra Israel
de ista fama gratularetur.
4.
Post haec autem expletis mensibus novem peperit Anna filiam, et vocavit eam
Mariam.
adorato domino: abl. abs.
vicinus: neighbour
notus: acquaintance
gratulor
gratulatus:
to congratulate
Translation:
https://en.wikipedia.org/wiki/Saint_Anne
